“Opvoeding is het proces waarin een persoon – meestal een kind – wordt gevormd naar de normen en waarden van diens opvoeder(s) en daarmee meestal naar de voornaamste normen en waarden van de samenleving waarin hij leeft.” Wikipedia
Vroeger was mijn moeder thuis, als ik uit school kwam. Ik kreeg een kop thee met een biscuitje en een stuk fruit en was daar tevreden mee. Als mijn moeder niet thuis was, ving een tante of een buurvrouw mij op. We mochten zo af en toe een kinderprogramma kijken op televisie en daar keken we naar uit. We spaarden gummetjes en stickertjes en koesterden deze kleinoden als grote schatten. Verder speelden we buiten, deden we spelletjes en knutselden we met lege wc-rollen, melkpakken of schoenendozen.
De luxe van een moeder of een vader die thuis is als je uit school komt is nog maar voor weinig kinderen weggelegd. Veel kinderen brengen hun vrije tijd door op de BSO. De Action draagt als grootleverancier van spotgoedkoop knutselmateriaal en plastic prullaria bij aan een overdaad, waar kinderen in verdrinken. Kinderen weten zich zowel binnen als buiten niet goed meer te vermaken en het beeldscherm fungeert als discutabel alternatief.
Een paradigmaverschuiving heeft zich in korte tijd voltrokken. Natuurlijk was vroeger niet álles beter, maar de hedendaagse trend is toch echt overwegend negatief. De vraag naar jeugdhulp is nog nooit zo hoog geweest. En je kunt je afvragen: is de jeugd nu echt zoveel ingewikkelder geworden? Of maken wij het als volwassenen vooral heel ingewikkeld voor de jeugd?
Veel problemen in de thuissituatie – los van de eventueel aanwezige psychische of psychiatrische problematiek – ontstaan door een gebrek aan rust, reinheid en regelmaat in het gezin, zo merken onze jeugdprofessionals in de praktijk. Kinderen en ouders raken overprikkeld door alles wat op hen afkomt. De veelheid aan informatie die non-stop via social media aangereikt wordt, is te veel voor het menselijk brein. De in overvloed beschikbare materie veroorzaakt hebzucht: een drang naar meer en nooit genoeg. Er is geen groep meer – buurt, kerk of familie – die de mores bepaalt. Men schiet in een individualistische ‘overleefmodus’ en raakt de ander daarin kwijt. Met alle gevolgen van dien.
Jeugdhulp is bedoeld voor kinderen en jongeren met psychische hulpvragen, een verstandelijke beperking of als ouders problemen ervaren in de opvoeding. Het lijkt soms dweilen met de kraan open, zeker als de problemen zich opstapelen.
Toch is de situatie niet hopeloos. De oplossing is echter even simpel als ingewikkeld: de normen en waarden van onze samenleving zijn aan een herwaardering toe. Deze herwaardering start in de gezinnen, die tenslotte – in welke samenstelling dan ook – de hoekstenen van onze samenleving zijn. Onze jeugdprofessionals trekken met ouders op vanuit deze overtuiging en leren van elkaar: welke waarden zijn voor jullie belangrijk? Welke waarden en normen heb je losgelaten en waarom? Welke wil je in ere herstellen? En hoe gaat dit bijdragen aan de oplossing? Stel je voor dat ‘genieten van het leven’ een belangrijke waarde is, hoe leef je dit dan voor? Zit genieten in materiële zaken, of in samen koken, een boek voorlezen, je kind leren fietsen? Welk wonder zou zich in jouw gezin voltrekken als je de tijd die je normaal gesproken doorbrengt achter je telefoon zou besteden aan wat voor jouw kinderen belangrijk is?
‘Meestal een kind’, zegt Wikipedia, als het over opvoeding gaat. Misschien moeten we weer worden als een kind om onszelf te kunnen (her)vormen. Alles delen maakt kwetsbaar, samen delen maakt sterk. Alles weten maakt angstig, samen weten maakt wijs.
Geschreven door Ingrid Hartog